Khi còn nhỏ, nhận thức của trẻ chủ yếu là không chủ động, khả năng tập trung chú ý không cao. Sau 3 tuổi, khối lượng chú ý của bé tăng lên và bắt đầu hình thành chú ý có chủ định.
Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh, giảng viên học viện Hành chính Quốc gia TP HCM cho biết quá trình hình thành và phát triển nhận thức ở trẻ theo từng lứa tuổi. Trước 3 tuổi, trẻ chủ yếu chú ý không chủ định; khả năng tập trung chú ý không cao, thường di chuyển từ đối tượng này sang đối tượng khác theo nguyên nhân không rõ ràng. Các em chỉ có thể hướng sự quan tâm vào một đối tượng. Sự chú ý của bé đi liền với đối tượng chứ khó hướng chú ý vào lời nói. Sau 3 tuổi, khối lượng chú ý tăng lên. Bé có khả năng phân phối chú ý vào hai hay nhiều đối tượng. Tính bền vững của chú ý cũng phát triển, đặc biệt trong trò chơi, trẻ bắt đầu vào mẫu giáo có thể tập trung chú ý vào trò chơi khoảng 30-50 phút, đến cuối tuổi mẫu giáo thời lượng này tăng lên khoảng 1,5 giờ. Tính bền vững của chú ý phụ thuộc vào hứng thú của bé với các đối tượng. Giai đoạn này, trẻ đã hình thành chú ý có chủ định. Khoảng 4-5 tuổi, các em bắt đầu biết điều khiển chú ý của mình, tự giác hướng tập trung vào đối tượng nhất định. Sự chú ý của trẻ gắn liền với hành động có mục đích, ví dụ phải chú ý trong giờ học vẽ, nặn, âm nhạc thì mới có thể làm đúng yêu cầu. Chú ý có chủ định hình thành nhờ việc người lớn lôi cuốn trẻ vào những dạng hoạt động mới, đồng thời dùng những phương tiện nhất định để hướng dẫn và tổ chức chú ý của trẻ. Sự hình thành kiểu chú ý này có quan hệ chặt chẽ với ngôn ngữ, là phương tiện để người lớn hướng dẫn trẻ hành động để đạt được mục đích, sau đó các em tự biểu đạt bằng lời những điều cần chú ý, giúp tính chủ định phát triển. Ở lứa tuổi mẫu giáo, chú ý không chủ định vẫn chiếm ưu thế. Vì vậy, các trò chơi, các dạng hoạt động hấp dẫn, kích thích trẻ phát huy sáng kiến, việc thường xuyên thay đổi các hình thức hoạt động sẽ giúp duy trì khả năng chú ý của trẻ vào các đối tượng một cách bền vững.
